About COVID-19 Mō te KOWHEORI-19

He mate tino rere te KOWHEORI-19 ka pā ki ō pūkahukahu, ō arahau me ētahi atu whēkau. Tērā ētahi aho rerekē ka hōrapa i waenga i ngā tāngata, ā, he rerekē te pānga ki tēnā, ki tēnā. Ka tino māuiui ētahi tāngata i te KOWHEORI-19, ā, ka kino kē te māuiui o ētahi. Rapu mōhio mō ngā tohumate, te hōrapa, te maimoatanga me te ārai.

Ngā tohumate KOWHEORI-19

Mō te nuinga o ngā tāngata, he māmā ngā tohumate o te KOWHEORI-19, ā, ka taea te whakahaere i te kāinga. He āhua rite ki ngā tohumate rewharewha me te whurū. Kāore he tohumate o ētahi tāngata. I te nuinga o te wā ka puta ngā tohumate i te 2 ki te 5 rā i muri i tō pāngia e te KOWHEORI-19, engari i ētahi wā atu ki te 14 rā te roa.

Kei roto pea i ngā tohumate o te KOWHEORI-19 ko tētahi, ētahi rānei o ēnei e whai ake:

  • he maremare hou, kei te kino kē atu rānei
  • te matihe, ka rere te hūpē rānei
  • ka kirikā
  • kua kore e rongo te ihu mō tētahi wā, kua rerekē rānei te tāwara
  • he korokoro mamae
  • te hē manawa (he tohu pea tēnei nō te numōnia me wawe te tirohia)
  • te rūhā, te ngenge rānei.

Ko ētahi tohumate kāore e tino kitea:

  • te mate tikotiko (korere)
  • te ānini o te māhunga
  • te mamae uaua, mamae tinana rānei
  • he whakapairuaki, he ruaki hoki
  • te hūhi, te mate, te maihi rānei
  • te mamae uma, puku me te hono
  • te pōkaikaha, te kārangi rānei.

I te nuinga o te wa ka pā mai ēnei tohumate kāore e tino kitea me tētahi, neke atu rānei o ēnei tohumate.

He mea nui kia mataara ki ngā tohumate, ahakoa ka pā ki a koe, ki tētahi o te whānau, ki tētahi hoa rānei. 

Te kino haere o ngā tohumate COVID-19

Ko ētahi o ngā tohumate e taumaha haere ana pea:

  • ko te raru hēhē hou, he taumaha ake rānei
  • he kaha te tauraki pērā i te waha tino maroke, kāore i te tino mimi, kei te takarangi, āmaimai rānei
  • te ānini pākaha.

Mēnā ka kino haere ngā tohumate, me whiwhi tohutohu rānei koe me pēhea te whakahaere, me waea atu ki tō:

He nui ake te mōrea o te tino māuiui o ngā kaumātua, ngā iwi ririki, me rātau he mate taketake ō rātau mai i te KOWHEORI-19.

Ngā tohumate KOWHEORI-19 kino

Me waea tonu atu ki 111 mēnā kua pā mai ki a koe, ki tētahi atu rānei e tiakina ana e koe ngā tohumate kino.

Ko ngā tohumate kino pea:

  • he uaua te hēhē
  • he takarangi, ka mauri moe, he tino uaua rānei te oho ake
  • kua kikorangi haere te waha, he kōmā me te makariri rānei
  • he tino mamae te uma.

Ngā tāngata e noho mōrea ki te mate kino mai i te KOWHEORI-19

He nui ake te mōrea o tō pāngia e te mate kino mai i te KOWHEORI-19 mēnā:

  • kei te raru tō pūnaha ārai mate
  • he nui te mōrea o tō mate
  • he kaumātua koe
  • he tamaiti koe i raro i te 1 tau marama
  • he tamaiti koe i raro i te 2 tau i whānau kokoti tau mai (i raro i te 37 wiki)
  • he tamaiti me ngā mate mau tonu maha.

Ngā tāngata kei te raru tō rātau pūnaha ārai mate

Ka taea e tētahi mate, maimoatanga hoki te whakangoikore te pūnaha ārai mate o te tangata, tae atu ki:

  • te whiwhi hahau, te haumanu iraruke rānei
  • te huaranga mongamonga kōiwi, whēkau rānei
  • ētahi mate pukupuku toto
  • ngoikore o te ārai mate tae atu ki te whakapokenga HIV
  • ko ētahi rongoā mō te ārai mate ngoikore, pērā i te corticosteroids pota nui me ngā rongoā ārai rūmātiki raweke mate e whakamaimoa ana i ngā mate kakā pērā i te kaikōiwi me te mate kōpiro kakā
  • te tātari tākihi haemodialysis, peritoneal wā roa rānei.

E watea ana ngā mōhiohio mā te hunga he ngoikore ō rātau pūnaha ārai mate:

Te KOWHEORI-19 me te hunga he ngoikore ō rātau pūnaha ārai mate — Healthify (external link)

Te hunga he nui te mōrea o ō rātau mate

Anei ētahi mate nui te mōrea:

  • he mate pūkahukahu pūmau, arahau rānei
  • ngā mate manawa kino pērā i te mate manawa kūkā, mate iatuku pūngākau, mate manawa rūmātiki, me te mate manawa nō te whānautanga mai
  • mate āmai kāore i tika te whakahaere
  • mate ioio pūmau, uaua tōpū rānei
  • matehuka
  • mate tākihi pūmau
  • mate ate kino pērā i te cirrhosis
  • ngā mate toto kino
  • ngā mate hinengaro kino pērā i te pōauau, te pāpōuri nui, bipolar, mate schizoaffective rānei
  • mate pukupuku
  • tino mōmona — he papatipu tinana (BMI) nui ake i te 35
  • mate pūtau toronaihi
  • mate pūira kehe.

Ētahi atu tāngata noho mōrea

Ko ētahi atu tāngata noho mōrea ki te mate kino mai i te KOWHEORI-19:

  • te hunga pakeke ake i te 65 tau he mate taketake ō rātau
  • te hunga e noho ana i ngā whare tiaki kaumātua
  • te hunga kei te hapū, kātahi anō ka whakawhānau rānei
  • te hunga hauā, he mate taketake ō rātau, ā, he iti ake te whiwhi mōhiohio hauora tūmatanui, e nui ake rānei te tūponotanga ki te mate nā tō rātau āhuatanga noho
  • te hunga he mate hinengaro ō rātau me ngā waranga
  • Ngāi Māori me Te Moananui-a-Kiwa, kāore i whiwhi ārainga mate, he mate ō rātau me ngā uauatanga o te toro ki ngā manaaki hauora
  • te hunga kai paipa.

Ngā tamariki he nui ake te mōrea

He nui ake te mōrea o ētahi tamariki ki te mate kino mai i te KOWHEORI-19.

Ka uru ki tēnei:

  • ko ngā pēpi i raro i te 1 marama
  • ngā tamariki i raro i te 2 tau i whānau kokoti tau mai (i raro i te 37 wiki)
  • ngā tamariki he maha ō rātau mate mau tonu.

Me rapu tohutohu hauora

Mēnā he nui tō mōrea ki te mate kino mai i te KOWHEORI-19, me kōrero ki tō rata, tō kaiwhakarato hauora, te taka rongoā rānei o te hapori mō tō mate, ā, me pēhea te tino whakahaere.

Mēnā kei te noho mōrea koe ki te tino māuiui i te KOWHEORI-19, ka āhei pea koe ki te whiwhi rongoā tūtohu i mua i tō pāngia e te KOWHEORI-19. Ko te tikanga o tēnei ka whakaritea mai e te kaitaka rongoā te ōta rongoā hei whakamahi mēnā ka māuiui koe.

Mēnā i pāngia koe e te KOWHEORI-19 i mua

Mēnā i pāngia koe e te KOWHEORI-19 i mua, ā, kua pā mai anō ngā tohumate, ko tō urupare kei te roa o te wā mai i tō pāngia e te mate i mua.

Tatautia ngā rā mai i te wā i pāngia koe e te mate, i pā mai ngā tohumate i mua rānei.

28 rā, iti iho rānei mai i te pāngia whakamutunga

Mēnā he iti tō mōrea ki te mate kino, ehara i te mea me whiwhi whakamātautau anō koe. Me noho ki te kāinga ki te whakaora kia eke rā anō te 24 haora e kore ana ngā tohumate i a koe.

Mēnā he mate tonu tōu, kei te kino haere kē atu rānei ō tohumate KOWHEORI-19, me rapu tohutohu mai i tētahi kaiwhakarato hauora, me waea koreutu rānei ki Healthline i 0800 358 5453

29 rā, neke atu rānei mai i te pāngia whakamutunga

E tūtohua ana kia whai koe i tētahi whakamātautau RAT ka noho taratahi mō te 5 rā mēnā ka kitea kei te pāngia koe e te mate, ka whai i ngā tohutohu mā te hunga kua pāngia e te KOWHEORI-19.

Mēnā e pāngia ana koe e te KOWHEORI-19 (external link)

Ngā raruraru o te KOWHEORI-19

He roa ake ngā pānga hauora o ētahi tāngata i pāngia e te KOWHEORI-19 i ētahi wiki, marama rānei. E kīia ana tēnei ko te KOWHEORI roa.

Rapu mōhio atu anō mō ngā tohumate KOWHEORI roa, ā, me pēhea te whakahaere.

Te KOWHEORI Roa (external link)

He pēhea te hōrapa o te KOWHEORI-19

Ka hōrapa te KOWHEORI-19 mai i tētahi ki tētahi. Ina whakahā, kōrero, maremare, matihe, waiata rānei te tangata mate, ka hōrapa pea ngā korakora kei roto te huaketo. Kāore e kore ka hōrapa te KOWHEORI-19 i te takiwā tēnā i ngā mata, engari ka taea mā aua mea e rua.

E 3 ngā tikanga matua e pāngia koe e te KOWHEORI-19.

  • Te ngāngā hau he korakora KOWHEORI-19 kei roto.
  • Ka tau ngā korakora KOWHEORI-19 ki tō waha, ihu, karu rānei, hei tauira, mai i te maremare, te matihe rānei.
  • Te raweke i tō waha, tō ihu, ō karu rānei mēnā kei runga te huaketo i ō ringa, mā te pā tonu atu rānei ki tētahi tangata, mā te pā rānei ki ngā mata kua tāhawahawatia.

Ina hōrapa ake te KOWHEORI-19

Ka tino hōrapa i te tangata te KOWHEORI-19 i ngā rā i muri mai i te pānga mai o ngā tohumate. Arā, ka hōrapa i ētahi te mate i mua i te pānga mai o ngā tohumate.

Ka nui haere ake te tūponotanga o te pāngia e te KOWHEORI-19 ina:

  • tata ana koe ki te tangata kua pāngia e te KOWHEORI-19
  • tata atu koe ki taua tangata mō te wā roa
  • he koretake te hauhau o tētahi wāhi i roto
  • kei ngā wāhi kua katia kāore i te pai te rere o te hau
  • kei ngā wāhi he maha ngā tāngata
  • he wāhi e pātata ana ngā tāngata, pērā i ngā kōrerorero e tata ana te tangata, te waiata, te hāparangi rānei.

Ka iti iho te tūponotanga o tō pāngia e te KOWHEORI-19 i waho, ka tokoiti ake ngā tāngata, ka mutu kei te tawhiti tētahi i tētahi.

Te rapu mēnā kua pāngia koe e te KOWHEORI-19

Mēnā ki ōu whakaaro kua pāngia koe e te KOWHEORI-19, me whakamātautau i a koe ka whakaaroaro ki te noho taratahi i a koe e tatari ana mō ngā otinga. Kua kore koe e herea ki te noho taratahi ināianei, engari e tūtohu ana mātau kia 5 rā te noho taratahi me te mau ārai kanohi kia kore ai e hōpara te KOWHEORI-19 ki ētahi atu.

Mēnā e pāngia ana koe e te KOWHEORI-19 (external link)

Mēnā kāore koe i te mōhio me aha, me waea atu ki te Healthline mō ngā tohutohu koreutu: 0800 358 5453

Ngā maimoatanga KOWHEORI-19

Ko te nuinga o te hunga ka pāngia e te KOWHEORI-19 he māmā, āhua māmā rānei te māuiui, ā, he pai noa iho te whakaora i te kāinga.

Ko ētahi tāngata he nui ake te mōrea o te tino māuiui kei te āhei atu ki ngā maimoatanga mā ngā rongoā patu huaketo KOWHEORI-19. Ka whakaiti ēnei rongoā i te nui o te huaketo kei roto i tō tinana kia kore ai koe e tino pāngia e te mate, ā, he iti noa te tūponotanga ka uru ki te hōhipera. 

Rapu ki hea whiwhi rongoā patu huaketo i hea, me ngā whakaritenga āheitanga.

Ngā rongoā hei whakamaimoa i te KOWHEORI-19 (external link)

Te ārai i te KOWHEORI-19

Te whiwhi ārainga mate

Ko te tikanga o te whiwhi ārainga mate mēnā ka pāngia koe e te KOWHEORI-19, he iti iho te tūponotanga o tō:

  • tino māuiui
  • uru ki te hōhipera
  • tuku i te mate ki ētahi atu.

Ahakoa ka āhua tiakina koe e ngā pota e 2 mai i te mate kino mai i te Omicron, ka heke haere te kaha o tēnei tiaki i roto i te wā. Ka whakaiti ngā wero whakakaha i te tūponotanga o te tino māuiui me te whakaiti i te mōrea o te whakahōrapa i te mate KOWHEORI-19 ki ētahi atu.

Ka taea e koe te tāpui tuihono tō kano ārai mate, wero whakakaha rānei.

Rapu mōhio atu anō mō ngā kano ārai mate KOWHEORI-19 me ngā wero whakakaha, te hunga me whiwhi i ēnei, mō āhea whiwhi ai, ā, me pēhea te tāpui.

Tiaki i a koe me ētahi atu

Anei ētahi tikanga hei whakaiti i te tūponotanga o tō pāngia e te KOWHEORI-19, te tuku rānei ki ētahi atu.

  • Me whiwhi tonu koe i ō werohanga me ō wero whakakaha.
  • Me noho ki te kāinga mēnā kei te māuiui koe.
  • Me iti noa te wā ki ngā wāhi e muia ana.
  • Me mau ārai kanohi.
  • Me noho tawhiti tonu koe mai i ētahi atu i rō whare.
  • Me pai ake te hauhau.
  • Me maremare, matihe rānei ki tō tuke.
  • Kia auau tonu te horoi i ō ringaringa ki te wai hopi.
  • Me auau te horoi i ngā papa ki ngā matū horoi whare, te whakatoki rānei.

Ngā whanonga hauora

Rapu mōhio atu anō mō ngā tūtohutanga ārai kanohi, ā, mō āhea mau ai koe i tētahi.

Ngā ārai kanohi

Last updated: