Matḁ‘ua ‘ou lele‘a ‘e COVID-19 | Protecting your tamariki from COVID-19

COVID-19 Immunisation Programme se lelea‘ ne fḁu 5 se 11

O‘o‘i ma famӧr ne matḁ‘ se lelea‘ ne fḁu 5 se 11 täe pō se‘ ta salat la pärea ma matḁ‘ua ‘oris lele‘a ‘e COVID-19, ‘e kōa‘ ne ӧs lä‘riri‘i (paediatric) ‘e vḁi ne Pfizer.

Vḁit ne a‘es‘ao‘åk se lä‘riri‘i täe vḁit ne ӧs se lä‘riri‘i ‘e Pfizer, ka mea‘mea‘ se ‘on ne‘ne‘i ma la nā mea‘mea‘ tape‘ ma.

Lä‘riri‘i kop la teak kōa‘ ruḁ ‘e vḁi la pō la pärea ma matḁ‘ua iris ‘e ‘af‘af ta. ‘Ḁmis far‘åk la kop la gasav 8 on la vas‘åk ne teak ne kōa‘ ne vḁi ta. ‘On roa heta pō se‘ ma la a‘luḁk se laloag ne terån nōnō ka kop la a‘sok, fak se nōnō ka ‘ou le‘ ta kamat la teak ‘e vḁit ne la a‘ne‘ne‘ḁkia ‘oris laloag huga ne ‘ea immunosuppressants.

Ministerī ne Måür Fakforo täe far‘åk la kō ‘ou le‘ ta la hḁiasoag la pärea ma matḁ‘ua iris ma matḁ‘ tape‘ ma kḁunohoga and pure‘aga ‘e COVID-19.

Tē lelei ne la pōam ‘e teak ne vḁi ta

Teak ne vḁi ta täe sal pumuet ne ‘is la matḁ‘ua ‘os lä‘riri‘i, fak se matḁ‘ ne ‘is ‘e sun ne as ta ne kḁp‘åk ne fål ne motoka ta. Iḁ la pärea ma matḁ‘ua ‘os lä‘riri‘i ‘e pō ne ‘afaf maha ma fu‘åk ne ‘af‘afa ‘e forḁsit se ‘os kḁunohoga, kḁinaga ma pure‘aga.

‘E Aotearoa, lä‘riri‘i teak ‘e vḁi ka kat tӧg ‘e ra la pärea ‘af‘af 12, hat tape‘ ma koh kou ta (pertussis), misiḁl ta ma polio.

Tē lelei ne la pōam ‘e teak ne vḁi ta la pärea ‘e COVID-19

Kō‘åk ne vḁi ta se lä‘riri‘ ne fḁu 5 se 11 hḁiasoag la pärea ma matḁ‘ua ‘os kḁunohoga ma kḁinaga ne ‘oris måür fakforo la rē iris la pō vavhiḁn ‘e COVID-19.

‘Af‘af ne COVID-19 noanoa la foar ne tes ta la sok hoi‘ḁki. Kop ma COVID-19 la no‘ se lä‘riri‘i ka kat mah ra, ma faki‘oag ne ‘af‘af ta la tatḁu ma maså‘ ta, lä‘riri‘ ‘on rerege kop ma la pō mah ‘e ‘af‘af ta ma kop la sur‘åk se hḁspet ta. Lä‘riri‘i la pō se‘ ma la pō mah ‘e ta ‘af‘afat fak se Multisystem Inflammatory Syndrome (MIS-C) ne kop ma la pō mah ma kop la noh matḁ‘ ‘e te‘ ne av ‘i. Lä‘riri‘i la pō se‘ ma la pō ‘e raksa‘ ne ‘af‘af ta ‘e av ne la ne‘ne‘i (ne ‘ea long COVID), ma tape‘ ma se av ne la reag pō mah ‘e COVID-19.

Fak se famӧr mamfua, nōnō ka ‘ou lä‘riri‘i la pō ‘e ‘af‘af ne COVID-19 iris kop ma la forås‘åk se famӧr ne tore.

Lelei ne vḁi ne Pfizer

Vḁi ne Pfizer se lä‘riri‘ fḁu 5 se 11 täe nā vahia la kḁufamorit ne täe ‘e maf ne fḁu ‘eseat ås‘åk vahia ma a‘fūmou‘åk ne lelei la teak. Tēet ne täe ti‘ se famori, ‘e raksa‘ ne pōam ‘e ‘af‘af ta kat ti‘ ra, kat noh roa ra, ma la hḁila‘oag ma tē ne no‘am ‘e av ne teak ‘e vḁi ne tore.

Vḁi ta rak‘åk ne la lelei se lä‘riri‘i ne av ne ‘ā ta tēla‘āat ne iris kat åf ra ma tēet la sok se ‘oris foro. Kat fak ra se vḁi ‘e ‘on rerege, kat ‘es tēla‘āat, gelatin ne latex ‘e laloag ne vḁi ne Pfizer.

Hunit ne ta le‘et kat pō ‘e ra la teak ‘e vḁi ta ‘e rēko kat åf ra nōnō ka tē raksa‘at no‘ se ‘oris foro sok ‘e avat ne iris teak ‘e vḁi ta (anaphylaxis) se ta kōa‘at ‘e vḁi ne Pfizer ne ta tēet ne ream vḁi ta. Vḁit ne väe se lä‘riri‘i (paediatric) ‘e vḁi ne Pfizer täe sḁkior a‘toton pḁu fak se vḁit ne tore ne mou se lä‘riri‘i. Kat ‘es ra ta salat a‘luḁk se ‘amnåk ne garuet ne mou se vḁi ta ne ås‘åk ne vḁi ta ne la ‘inea lelei ne vḁi ta lelei la lele‘a la teak kat kat ‘es ta pefå‘ ti‘ut la sok hün se teak ne vḁi ta .

Ӧs ne ‘ou lä‘riri‘i la teak ‘ia vḁit ta

  1.  A‘ne‘ne‘åk ‘oris huga la se fea ma la hḁiasoag se ‘ou lele‘a la teak ‘ia ‘oris vḁi ta. 
  2. ‘Io la ‘ou lele‘a la ‘ātē ma ‘iom ka kat seminte teak ra vḁi ta.
  3. ‘Io se hḁ‘ ne ‘ou lele‘a la vavhiḁn la räe ma säea utut ‘e ‘oris uma ne vḁi ta la kō‘åk sin.

Nōnō ka ‘oris hug fea ne araruḁ, iris pō se‘ ma la hoa‘ ta tēet ma iris la pō la manea‘ la se a‘häe‘ḁkia, fak se soft toy ne telefon ta.

Nōnō ka ‘ou le‘ ta kat åf ra ‘e teak ne ta vḁit ‘e av ta, rak‘åk se le‘et ne la kō‘ḁkia vḁi ta, hḁifäegag ma ‘ou tḁk ne kḁunohoag ta ka kat seminte la‘ ra se av ne fḁi la teak‘ia vḁi ta, ne hḁifäegag ma famorit ne rak ma majḁu se maj ne garue te‘is ‘e COVID Vaccination Healthline – 0800 28 29 26.

Aier‘ḁkiga

Ta o‘it, ne le‘et ne matḁ‘ se lele‘a ne famorit ne aier‘åk fak foh la matḁ‘ua lele‘a kop pḁu la hoa‘ ‘ou le‘ ta se ‘oris av het ne fḁi la teak‘ia vḁi ta la famӧr mafuet ne väe la nā‘ia aier‘ḁkiget hün se le‘et ne la teak‘ia vḁi ta.

‘E utut ne fḁi la teak‘ia vḁi ta, famӧr mafuet ne ho‘af le‘ ta ma le‘ ta pō se‘ ma la sḁio‘ te‘ ne kḁinag sḁio‘ ne iris pā ‘es la sḁi‘o.

Raksa‘ ne la pōam ‘e vḁhiḁg ne kō ta

La fak ma se av ne la teak ne ta vḁit ma, ‘ou le‘ ta kop ma la rū se ‘oris ‘uma, ma la miḁ‘, rū ne huhuḁl utut ne kō ta a‘sok sin. Tē ne kop ma la sok ‘e av ne la teak ne vḁi ta, av ma‘oit ‘e laloag ne ta terḁnit ne terån ruḁ, hat tape‘ ma:

  • filo‘u rū
  • tḁu sunu (feeling hot) 
  • huga fakiḁn (feeling sick), mumuḁf, tḁu san
  • fḁiåk pḁu
  • kat noh lelei ra (reag ‘af‘af, foro rū ma jav).

Tē te‘is a‘mou soksok ma kel‘åk ne vḁi ta garue. A‘ne‘ne‘åk la a‘u‘uḁ ma ‘iom ti‘ pḁu tḁn ta la hḁiasoag se ‘ou foro.

Tēet ne la no‘ raksa‘am hün se vḁi te‘is Pfizer COVID-19 peak pḁu ma av ma‘oit la sok ‘e laloag ne menet he his ne kō ne vḁi ta la våh. ‘E hün ne tē te‘is, ‘äe ma ‘ou le‘ ta la la‘ se ta utut ne väe ‘e vḁhiḁg ne kō ta la famӧr ne garue la matḁ‘ la nā hḁiasoag nōnō ka ta tēet la sok.

Faki‘oag ne la sok nōnō ka ta pefå‘ ti‘ut la sok nōnō ka kat åf ra ‘e vḁi ta:

  • noanoa la huḁg
  • huhuḁl mafa ma kiḁ ‘ora
  • fḁtmanava la pompom purir
  • foro la miḁ‘ ‘e te‘ ne utu
  • filo‘u la takmül ma ‘af‘af.

Nōnō ka la räe ne ‘ou le‘ ta pō ‘e ta faki‘ogat ‘e faki‘oag ‘i, rak‘åk mij pḁu se famӧr garue se maj te‘is la iris la ‘io sin. Nōnō ka kat pupuḁ ra ‘e utut ne teak ne vḁi ta a‘soko sin, he‘ se 111.

Tē ruḁ ‘i myocarditis ma pericarditis peak pḁu ka tēet ne la pō la raksa‘ pḁu hün se teak ne vḁi te‘is Pfizer. ‘E avat ne vḁi te‘is ås‘åk ka kat seminte a‘fūmou‘åk fak foh ra la a‘es‘ao‘åk, kat ‘es ra ta tēet sok se lä‘riri‘ ne fḁu 5 se 11, hoi‘åk iḁ tē pumuet la ‘inea ‘e faki‘oag ‘atakoa ne la sok se te‘ ne fḁu ‘atakoa ne teak ‘e vḁi ta. Nōnō ka ‘ou le‘ ta la no‘ ta faki‘ogat ‘e te‘ ne faki‘oag ne rak‘åk sin ‘e laloag ne terån he his ne gasav his ‘e vḁhiḁg ne teak ne vḁi ta, far‘åk la mij pḁu hḁiasoagat ‘e maj te‘is.

Faki‘oag ne myocarditis ma pericarditis:

  • noh raksa‘, huḁg ka mou ne rū se fatfata ‘e av ne huḁg
  • noanoa la huḁg
  • a‘fḁi ka fḁtmanav heta pompom purir, fatfata kat lelei ra, ne fḁtmanav heta kat pō ra la pom a‘lelei
  • filo‘u takmül, ne mafa kamat la maksul.

Fḁi ‘ou av het se teak ne vḁi ta ne la‘ roa se utut ne vḁi ta pō la teak

Vḁi ne COVID-19 kat tӧg ra se te‘ ne iris ne pā teak Kamat ‘e rån 17 January, o‘o‘i ma famӧr ne matḁ‘ se lele‘a la pō se‘ ma la sur se utut ne vḁi ta pō la nā e ne fḁi ‘oris av het se teak ne vḁi ta ‘e
BookMyVaccine.nz (external link) la teak ‘ia kōa‘ ne vḁi ta ‘e majat ne a‘sok garue te‘is ne ‘e ut garueag ne tḁku ma nḁsi. Matḁ‘ la hil maf ne fḁu noj ta.

Nōnō ka pā fḁi ta av het se teak ne vḁi ta se ta lä‘riri‘ ma‘oit ne ‘äe kat pō ‘e ra la a‘sok ‘e online, ‘äe la pō se‘ ma la he‘ se COVID Vaccination Healthline ‘e 0800 28 29 26 (8am–8pm, terån 7 ‘e laloag ne gasav ta) ma ‘ḁmis täe la fḁi ‘ou av het se teak ne vḁi ta ma la tӧg te‘ ne sḁio‘ ne ‘äe pā sḁi‘o.

Ma‘on famör höl‘åk fäeag noh iḁtiḁt la hḁiasoag nōnō ka ‘äe pā ‘es.

Lä‘riri‘ ne ma ‘oris ‘af‘af fakforo ne pipik

Kḁugarueag te‘is Disability Team täe taf ‘e Manrē se Rån Lima, ‘e 8am se 8pm. Iris la hḁiasoag se kḁunohoga ma kḁinaga la fḁi av het se teak ne vḁi ta se ‘äea. Iris la pō se‘ ma la tӧg te‘ ne sḁio‘ ne ‘äe pā sḁi‘o hün se pā ‘es ne ‘ou le‘ ta hat tape‘ ma vavhiḁn ne ruerue ne ‘ou le‘ ta ‘e utut ne teak ne vḁi ta la a‘soko, sal ne la a‘es‘ao‘åk la la‘ se utut ne teak ne vḁi ta ka kat tӧg ra, ne tes ta la sok se ‘ou le‘ ta ‘e avat ne la teak ‘e vḁi ta.

Rogrog hoi‘åk

Se te‘ ne rogrog ne pā ‘inea hoi‘åk ma links se te‘ ne sḁkior tē ne a‘sok vahia, ‘io se ut te‘is:

Ma ‘ou sḁio‘ hün se vḁi ta?

Hḁifäegag ma ta le‘et ne rak ma majḁu se hanhap ne garue te‘is ‘e he‘ se COVID Vaccination Healthline – 0800 28 29 26 8am–8pm, terån 7 ‘e laloag ne gasav ta.

Matḁ‘ua ‘ou lele‘a ‘e COVID-19 | Protecting your tamariki from COVID-19 [PDF, 1.5 MB]

Last updated: at