Nōnō ka ‘äe la kamat pō ‘e faki‘oag ne COVID-19 ‘e avat ne ‘äe noh karḁu ‘e Niu Sirḁgi | If you develop COVID-19 symptoms while visiting New Zealand

‘E av ne la hele‘um se Niu Sirḁgi, ‘ḁmis a‘nene‘åk ma hahan‘åk la ‘äe la a‘sok ta sḁkior tēet (test) se COVID-19 nōnō ka ‘äe la ma ‘ou faki‘oag no‘om. ‘Äe kop la noh pū‘atā la terån 7 nōnō ka ‘ou rogrog ne kel‘åk ta la hӧ‘ḁkim ka ‘äe pō ‘e ‘af‘af ta (positive). Tēhe‘uḁg ne häe‘åk rapid antigen test kits la pō se‘ ma la teak ‘e ut te‘is Biosecurity ‘e avat ne ‘äe la hele‘um se hanue te‘.

‘E lopo ‘äe la räe se tē ne ‘äe noj la a‘sok nōnō ka ‘äe la kamat pō ‘e faki‘oag ne COVID-19.

La‘ la kel‘åk

Nōnō ka ‘äe la pō ‘e faki‘oag ne COVID-19, ‘äe la pō se‘ ma la far‘åk ta ‘ou RATs, ka kat tӧg ra, ‘e sal te‘is online ma teak tē ‘i ‘e ta utut ne aier‘åk la fuḁp‘ḁkia tē ‘i.

Far‘åk ta ‘ou RAT ka kat tӧg ra (external link)

Sḁkior se ut ne fuḁp‘ḁkia tē ne mou se COVID-19 Testing ne ‘eleaf se ‘äea| Healthpoint (external link)

Nōnō ka ‘äe kat ‘es ra ta faki‘ogat ka pā ‘es la teak ta RAT ‘äe kop la tӧg ‘e ‘äea ‘e ta utut ne tӧg‘åk tē ‘i fakse koroa riri‘i, koroa ne tӧg‘åk vḁi ne ‘af‘afa ne koroa titi‘u.

Ka la a‘es‘ao‘åk tapen rapid antigen test

Nōnō ka la test ma positive

Nōnō ka la test ma positive, he‘ se 0800 222 478 la rak‘ḁkia ne rogrog ne ‘ou RAT ta hö‘ḁkim ka positive. 

Nōnō ka ‘äe ma ‘ou nampa ne telefon hoa‘hoa het ‘e ‘on ‘ihete‘ ne pō la a‘es‘ao‘åk, Ministeri ne Måür Fakforo la fḁ‘iof ta fäeag luket ma la nāaf ‘e nampa ‘i 2328 ne 2648 la a‘fūmou‘ḁkia ne ‘ou rogrogo hö‘ḁkim ka positive. Fäeag luket ne la nāaf la af‘åk rogrog ne mou se noh pū‘atā, ma nampā te‘is access code la a‘es‘ao‘ḁkia puk ne mou se aoag ne famori ‘e sal te‘is online - contact tracing form.

‘Äe kop la la‘ se ut ne la a‘sokoa sḁkior tē ne mou se ‘af‘af ta ne testing centre ma teak ta PCR test ‘e avat ne ‘äe la pō ta positive RAT. Pukut täla nāaf se ‘ou email ta ne ‘äe la pō la pån se ta pepat ne kel‘åk ‘e ‘ou telefon hoa‘hoa‘ heta (digital copy) ‘e utut ne sḁkior tē ta a‘soko ne testing centre.

Ao la räe ta utut ne a‘sok ‘e sḁkior tē ne mou se ‘af‘af ta ne COVID-19 testing centre ne ‘eleaf se ‘äe | healthpoint.co.nz (external link)

1. Noh pū‘atā

‘Ou garuet la aoa ta utut la noh pū‘atā

‘Äe kop la noh pū‘atā la hḁiatḁuḁg ma terån 7 ‘e av ne ‘äe la ‘aklalḁi la ne‘ne‘ia. ‘Ou terån 7 la kamat ‘e terḁnit ne ‘äe pō ‘e faki‘oag ne ‘af‘af ta ne terḁnit ne ‘äe a‘sok test ta ma hö‘ḁkim ne positive (tēet ma ne mua). Nōnō ka ‘äe kat tḁupir ra se tē ne få‘ sin, ‘äe la pō se‘ ma sämå‘åk fak foh la kop la tӧg se matanitū ta.

‘Äe kop pḁu la noh pū‘atā ‘e utut ne ‘äe noho e ne ao ta ut hoi‘ḁkit la noh karḁu. 

‘Io ne ‘äe la pō la a‘roa‘åk avat ne fḁi se‘ ‘ou noh ta ‘e utut ne ‘äe noho e ‘e ‘on ‘ihete‘ ne ao ta ut hoi‘ḁkit la noh karḁu. ‘Äe kop la tӧg te‘ ne tē ne kop la togi se ‘ou la noh roat ‘e utut ne ‘äe noho e ne ao ta ut hoi‘ḁkit la noh karḁu. Sḁkior se ‘ou travel insurance la ‘io la tēkäe tape‘i la få‘ ma af‘åk la pō la tӧg nōnō ka ta tēet la sok se ‘äea.

Ka sei ta kop la noh pū‘atā?

Famӧr ne noh ma ‘äe kat a‘noa ra la noh pū‘atā. Iris la far‘åk la noh a‘sok sḁkior tēet (test) ne mou se ‘af‘af ta ‘e te‘ ne terḁni la hele‘ ‘e terån 5. Nōnō ka ‘oris rogrog ne kel‘åk ta la hӧ‘ḁkim ka pō ‘e ‘af‘af ta (positive), iris kop pḁu la tḁupir se foh ne mou se noh pū‘atā.

Nōnō ka kat pō ‘e ra la noh ‘e utut ne ‘äe noho e

Nōnō ka kat pō ‘e ra la noh ‘e utut ne ‘äe noho e ‘e ‘on ‘ihete‘, ‘äe kop la ao ta utut la noh karḁu ‘e ‘on ‘ihete‘. Ut ne noh pū‘atā kop ma la ut ne ‘es ‘e tē ‘atakoa ne la hḁiasoagan ‘ou nohonoho (self-contained) fak se motels, hotels ne campervans. Iḁ kop la:

• ‘eleaf se utut ne ‘äe täe ‘e ‘on rerege
• kat ‘es ra ta ut ne tē ne kop la hḁiväeag ma ta famӧr hoi‘åk.

‘Äe ha‘ la:

• fer ‘e ta ‘ahḁiferet se utut ne ‘äe la noho e
• hoa‘ ta motakāat ‘e ta sal roat ne kop la fu‘ la mӧs ‘e ta pogit ‘e ta utut
• la la‘ ‘e ta ‘ahḁi la‘ sḁsit ne la‘la‘ ‘e laloag ‘ḁtmot riri‘i ne ‘e sal ne hoa‘ tӧg sal ofrḁu.

Kḁinag sal ne ‘äe ta ‘on ‘ou la pō se‘ ma la a‘es‘ao‘åk la la‘ou se utut ne ‘äe la noh karḁu. Iḁ po se‘ ma la ‘ou motokāat, ne ‘äe pō se‘ ma la tӧg ta motakāat ‘e ta kampanēet la a‘es‘ao‘åk karḁu nōnō ka ‘ou la tög ma teak ne motokā ta la pō la a‘sok ‘e salat ne kal hḁipōag maf se maf ma ta le‘ hoi‘ḁkit ne contactless payment and collection.

Hå‘åk ‘amnåk ne ‘äe ӧs la a‘sok ne tük pḁu

Hḁifäegag ma ‘ou kampanēet ne ‘äe la hӧt ‘e ‘ahḁifer ta ne tourism operator la hå‘åk ne tük pḁu te‘ ne ‘amnåk ne ӧs sin ne te‘ ne tē ne la a‘soko ‘e av ne la la‘ mane‘a. Hahan‘ḁkiof, ut garueag ne ‘äe tӧg la a‘sokoa te‘ ne tē ne ӧs la a‘sok ‘e ‘ou av manea‘ ta iris sḁi ‘e foho ma kat a‘noa ra la hӧ‘åk ‘ou selene ne hå‘åk te‘ ne tē ne fḁi sin. 

Ka tes ta la soko ‘e av ne la noh pū‘atā

‘E av ne la noh pū‘atā

• A‘sousou ‘e famӧr ne ‘äe noh ag‘esea ma, fak se, mӧs ‘äe ‘esea het, a‘mea‘mea‘ av ne la noh ‘e ut ne te‘ ne famori fa‘ a‘es‘ao‘ḁki. Nōnō ka kat vavhiḁn ra, noh väevā la hḁiatḁuḁg ma mīta 2 ma kḁp‘åk ta mask het ‘e av ne hḁi‘eleag se lelea‘ ne tore.
• ‘Äe la sop ‘ou hḁ‘u.
• A‘ma‘ma‘ te‘ ne ut ne fa‘ a‘es‘ao‘ḁki, hat tape‘ ma te‘ ne tē ne fa‘ ‘atḁku, fak se, kḁu ne nu‘sura, ut ne la puḁl‘ḁkia pulol la‘ mere, telefon.
• Säe nu‘sura ma nu‘suḁr mutu la a‘vavhiḁn sur ma hot ne låg ta se laloag rī ta.
• Rē la tē ne pā ‘ese la hoa‘ roaf se ‘ou hanue ta.
• Garue ‘e utut ne ‘äe noho e nōnō ka la vavhiḁn la a‘sok.

‘E av ne la noh pū‘atā, se a‘sok tē ‘i:

• rou utut ne ‘äe noho e se ta hunit ma (la a‘sok ke nōnō ka la a‘sokoa ta tēet ‘e tē ne få‘ sio ‘e lopo)
• hot la tӧg ‘eu tēla‘ā ne tӧg vḁi
• hḁiväeag ta tēet ma ta le‘et ‘e ‘ou kḁunohoag ta — fak se, tē ‘ātēaga, poras porasag ‘ala, ma tḁuele
• la‘ se ut ne säe ofrḁu
• a‘es‘ao‘åk ‘e sal ne hoa‘ tӧg sal ofrḁu ma motokā ne hoa‘ tӧg sal ofrḁu ne famӧr ma‘oi la pō la hӧt sin
• tår famӧr ne leuof la ås se ‘äea, ka ne aier‘åk ke se famӧr ne leuof la matḁ‘ua ‘äea, ne ta le‘et ‘e laloag ne ‘ou kḁunohoag ta, hün se ta ‘af‘af fakforot.

Tēkäe ne aier‘åk la ‘äe la rou utut ne ‘äe noh pū‘atā e

‘Äe la pō se‘ ma la rou utut ne ‘äe noho e, ka kop la kḁp‘åk ta mask het, la a‘sokoa ‘amnåk ‘i:

• la‘ se utut ne la a‘sok ta kel‘ḁkit se maj ne måür fakforo hün se ta ‘af‘afat ma kel‘ḁkit se ‘af‘af ta
• pā ‘es hḁiasoag pӧpӧr ne la ‘es‘ao se måür fakforo la ao potoa ta ‘af‘afat la ne‘ne‘ia ne kat pō ‘e ra la tår se ta av hoi‘ḁkit ‘e laloag ne ‘ou la noh pū‘atā ta la vḁhi;
• ‘ut se ta ut hoi‘ḁkit la a‘sokoa ‘ou noh pū‘atā ta la matḁ‘ua ‘ou mḁuri ne måür ‘on ta le‘ hoi‘ḁkit, la noh pär ka ū 
• rue‘åk for ‘e sisi ‘e utut ne ‘äe noho e – se a‘es‘ao‘ḁkia ut ne säe ofrḁu se famori la rue‘åk for, fak se tḁn kakḁuga
• ås ta ‘ou kḁinagat ne tak ‘af‘af ka ‘el la al ma rak‘ḁkim ne ‘on mḁuri kal hele‘ ra se avat ne ‘ou la noh pū‘atā ta la vḁhi e
• ås ma kel se for ‘on ta kḁinagat ne a‘u‘uḁ vahia ka fḁmuḁg ne al ta kat seminte a‘sok ra nōnō ka ‘äe kat pō ‘e ra la ås se for ta ‘e vḁhiḁg ne ‘ou noh pū‘atā ta.

2. Aoag ne Famori

Rak‘åk se famori ‘äe pō ‘e COVID-19

Rak‘åk se famӧr ne ‘äe noho e, ma se kampanēet/famӧr ne ‘on‘on utut ne ‘äe noho e, ma se famӧr ne ‘äe tēag‘esea ma, ma te‘ ne famӧr ne hat la noh hḁi‘eleag ma ‘äea, ne ‘äe pō ‘e COVID-19. 

Ka la rak‘åk tapen se famori ‘äe pō ‘e COVID-19 | covid19.health.nz (external link)

Få‘ ma af‘åk ‘ou rogrogo se ut te‘is online contact tracing form

Få‘ la våh pukut ‘e Ministeri ne Måür Fakforo ne mou se aoag ne famori ma ‘a‘es‘ao‘åk ‘e nampā te‘is 6-digit access code ne ‘äe pō ‘e fäeag luket ne nāaf ‘e nampa ‘i 2328 ne 2648. Iḁ la hḁiatḁuag ma menet he 5 se 10 la a‘vḁhia. 

Få‘ la våh pukut se aoag ne famori | Ministeri ne Måür Fakforo (external link)

3. Pōag ne hḁiasoaga

Nōnō ka ‘äe pā ‘es pḁu ta ‘eu tēla‘ā ne vḁi

Nōnō ka ‘äe pā ‘es pḁu ta ‘eu tēla‘ā ne tē ne la ‘es‘ao se nohnoho ‘e av ne la noh pū‘atā, far‘åk se ‘ou kḁunohoag ta ne kḁumane‘aga la a‘hele‘uof se ‘äea. ‘Äe la pō se‘ ma la tӧg ‘ou tē ‘e online ma rak‘åk se utut ne ‘äe togi e tē‘i la hoa‘ roaf se ‘ou hanue ta.

Nōnō ka pā ‘es puer‘åk lelei se måür fakforo

Nōnō ka pā ‘es puer‘åk lelei ne la ao pot tapen faki‘oag ne ‘af‘af ta ne faki‘oga la pō se tea‘ het ‘on maha ma raksa‘a, he‘ se Healthline. ‘Äe la pō se‘ ma la far‘åk se maj ne hӧl‘åk fäega la hḁiasoag.

• 0800 358 5453 — la pō la he‘ sin ‘e telefon ne hat la mou se Niu Sirḁgi
• +64 9 358 5453 — la pō la he‘ sin ‘e telefon ne ma ‘on SIM het ne mou se ta hanuḁ hoi‘ḁkit ‘e rån te‘

Nōnō ka ‘äe pā ‘es hḁiasoag se måür fakforo

‘Äe kop ma la tӧg garue ne la a‘sok se ‘äea hün se ‘ou måür fakforo ‘Ḁmis rak‘åk se te‘ ne famӧr ne la leu mane‘am la tӧg ‘oris comprehensive travel insurance ka kat seminte rou ra utut ne iris noho e.

Nōnō ka ‘äe hat ma få‘ la mou pḁu se Matanitū Osterelia (Australian Citizen) ne ‘äe hat la Permanent Resident ne Matanitū Osterelia; ne ‘äe få‘ la mou pḁu se Matanitū Rånrån ta, ma ‘on kirimin fak matanitūut ‘e matanitū ‘i ne a‘fūmou‘åk fak foh ne iris täla hḁimatḁ‘ugen ‘oris famori, on fūḁga, ‘äe la tög ma ‘e tög ‘eseat ne famör Niu Sirḁgi tög se tē ne mou se ‘oris måür fakforo.

‘Ou Embassy ta kop ma la pō la hḁiasoag

Rē a‘häe la he‘ ma hḁifäegag ma ‘ou Embassy, Consulate ne High Commission nōnō ka la sur‘åk se hḁspet ta ne kop la far hḁiasoag ‘e maj fak matanitū te‘is - consular assistance.

Embassy ne hanuḁ tūtū ‘e rån te‘ ‘e laloag Niu Sirḁgi | Ministry of Foreign Affairs and Trade (external link)

‘E av ne ta tēet ne pēfḁ‘it sok a‘ferehit

Nōnō ka ‘äe pā ‘es mij hḁiasoag se ‘ou måür fakforo, he‘ mij pḁu se 111. Rak‘åk se irisa ne ‘äe pō ‘e COVID-19 ‘e avat ne ‘äe la he‘ se irisa. La pō se‘ ma la hat tape‘ ma nōnō ka ‘äe ne ta le‘et ‘äe matḁ‘ sin la agtḁu ma tē‘i:

• noanoa la huḁg
• fatfata tḁu rū pḁu.
• filo‘u takmül ne mafa maksul.

4. A‘vḁhiḁg ne noh pū‘atā

‘Äe la pō se‘ ma la a‘våh ‘ou noh pū‘atā ta ‘e vḁhḁiag ne terån 7

Nōnō ka ‘äe kat ne‘ne‘ pḁu ra, nōnō ma ‘e utut ne ‘äe noho e la hele‘ ‘e aoa‘ 24 ‘e vḁhiḁg ne faki‘oga ‘on la ofi e. 

‘Äe kat a‘noa tår ra la pō ta puk fak matanitū la rak‘ḁkiof ne ‘äe la pō la rou utut ne ‘äe noh pū‘atā. 

‘Äe kat a‘noa ra la kel‘åk, kop ma rogrog ne ‘ou kel‘åk ta la rak‘åk ne ‘äe positive ma pō ‘e ‘af‘af ta ka ‘eagke‘ea ‘on fūḁga ‘äe la pō la forås‘ḁkia ‘af‘af ta se ta le‘ hoi‘ḁkit.

‘E av ne ‘äe ne‘ne‘i

‘E avat ma ne ‘äe ne‘ne‘i e ‘e ‘af‘af ta COVID-19 ma rou vahia utut ne ‘äe noh pū‘atā e, ma ‘on tē he his ‘äe noj la rē ma kop la se mao‘åk ‘e av ne ‘äe kamat la ne‘ne‘i.

‘E vḁhiḁg ne ‘ou pō ne COVID-19

‘Äe kat seminte hӧ‘ ra se utut ne ‘äe noho e ne la‘ se ta hanuḁ hoi‘ḁkit

Sḁkior ne ‘äe kop la nā ta aier‘ḁkiget ne ‘äe kat pō ‘e ra ‘e COVID-19, ne ta puk aier‘ḁkiget ne la a‘fūmou‘åk ‘äe ne‘ne‘ia ka kat seminte rou ra utut ne ‘äe noho e. Nōnō ka ‘äe kotä ne‘ne‘ se‘ ma ‘e COVID-19, ‘ou rogrog ne ‘ou test ta kop ma la kel‘åk ne ‘äe positive. 

Nōnō ka ‘äe la test ma negative

Nōnō ka ‘äe la test ma negative ka ma ‘on faki‘oag ne COVID-19, nōnō ma ‘e ‘ou hanue ta, ma teak ta RAT ‘e vḁhiḁg ne aoa‘ 48. Nōnō ka ‘ou faki‘oga la ‘ut la mah, he‘ se Healthline ‘e:

• 0800 358 5453 — la pō la he‘ sin ‘e telefon ne hat la mou se Niu Sirḁgi
• +64 9 358 5453 — la pō la he‘ sin ‘e telefon ne ma ‘on SIM het ne mou se ta hanuḁ hoi‘ḁkit ‘e rån te‘

Te ka vavhiḁn la le‘et ne pō ‘e COVID-19 la pō ‘oris rogrog ne RAT ka negative. Tē te‘is la pō se‘ ma la sok ‘e rēko ‘af‘af ta ti‘ ra ‘e sample het ne teak la a‘sokoa sḁkior tē te‘is, ne ‘e rēko test kat a‘sok noj ra ne a‘sok a‘lelei ra.